Druktechniek: Drukken is een vermenigvuldigingsproces, waarbij drukinkt wordt aangebracht op het te drukken materiaal, door middel van een drukvorm en een drukkracht.

Geschiedenis van het drukken

In de vijftiende eeuw werd de boekdrukkunst voor het eerst in Europa gebruikt. De eenvoudigste en oudste manier om drukwerk te drukken heet “stempelen”. De tegenwoordige drukkers gebruiken uiteraard geen handstempel meer, maar een zeer geavanceerde drukmachine.

Welke druktechnieken zijn er?

Er bestaan vier specifieke druktechnieken die gebruikt worden afhankelijk van het soort drukwerk dat gedrukt moet worden. Deze vier druktechnieken zijn:

  • Hoogdruk: Hoogdruk wordt ook wel boekdruk genoemd. Een aantal voorbeelden zijn: flexodruk en stempeltechniek.
  • Vlakdruk: Vlakdruk wordt ook wel offsetdruk genoemd. Een aantal voorbeelden van vlakdruk zijn: Steendruk en lithografie.
  • Diepdruk: Een aantal voorbeelden van diepdruk zijn etsen en gravure. Er wordt bij gravure met een burijn (bijtel) of scherpe etspen, ook wel droge naald genoemd, rechtstreekse lijnen in de drukplaat getekend.
  • Doordruk: Een aantal voorbeelden van doordruk zijn zeefdruk en stencilen.

Aan het eind van de twintigste eeuw, rond het jaar 1985, is digitaal drukken (digitaal printen) ontstaan. Tegenwoordig heeft de offsetdruk de hoogdruk bijna helemaal verdrongen. Offsetdruk is inmiddels volledig afhankelijk van de digitale techniek geworden.

Hoogdruk

Hoogdruk is de oudste manier van drukken. Hoogdruk wordt ook wel boekdruk genoemd. Op de hoogdrukvorm zijn delen die de afdruk gaan maken verhoogd opgebracht. Vroeger werd een drukvorm gebruikt van hout. Door delen van de drukvorm weg te snijden, ontstond een juist drukbeeld. Na de houten drukvorm kwam de drukvorm met een loodlegering. Op de drukvorm werden met de hand losse lode letters en clichés aangebracht. Met de inktroller worden vervolgens de hoger gelegen delen mee ingeinkt. De druktechniek met de loden drukvorm wordt tegenwoordig nog ambachtelijk ingezet. De tegenwoordige materialen van de drukvorm zijn kunststof, metalen of rubber.

Hoogdruk wordt nog wel gebruikt voor drukwerk met kleine oplagen, met name voor kaarten drukken, posters drukken, stickers drukken, visitekaartjes, enveloppen, flyer drukken en briefpapier. In de huidige drukkerijen wordt hoogdruk steeds minder gebruikt.

Vlakdruk of offsetdruk

Bij vlakdruk liggen de af te drukken delen, op gelijke hoogte met de niet af te drukken delen. Een voorbeeld van vlakdruk is lithografie, ook wel steendruk genoemd. Deze druktechniek maakt gebruik van 2 stoffen die elkaar afstoten: namelijk water en vet. Bij vlakdruk wordt uitsluitend vet en water gebruikt. Vet en water stoten elkaar af. Het beeld dat gedrukt moet worden heeft een spiegelglad oppervlak en het beeld dat niet afgedrukt moet worden heeft een zeer fijn ruw oppervlak. Er wordt vocht op de drukplaat aangebracht, de gladde delen stoten het water af en de ruwere delen van de drukplaat trekken het water aan. Aansluitend wordt er inkt op de plaat aangebracht. Het water op de ruwe lagere delen stoten de inkt af. Vervolgens kan de afbeelding worden gedrukt.

Offsetdruk is een druktechniek waarbij de drukplaat om een grote cilinder wordt gespannen die onder diverse inktrollen en vochtrollen doordraait. Aansluitend wordt het te drukken beeld overgezet op een cilinder die bekleed is met een rubber doek en vanaf het rubber doek wordt de afdruk op het papier overgebracht. Onder het papier zit een tegendrukcilinder die tegendruk geeft, zodat het papier goed in contact komt met het rubber doek. De afdruk komt in spiegelbeeld op het drukwerk.

Diepdruk

Diepdruk is ontstaan uit het smeedwerk van de  zilversmeden rond het jaar 1450. Zilversmeden lieten hun smeedwerk, zoals bijvoorbeeld borden van zilver en zilveren bekers voorzien van elegante en sjieke gravures. De gegraveerde lijnen werden vol getamponeerd met inkt en de bovenliggende gepolijste delen werden vervolgens goed schoon gemaakt, zodat een afdruk op het papier gedrukt kon worden.

Diepdruk is een druktechniek die garant staat voor duurzaamheid en kwaliteitsdrukwerk. Deze druktechniek is in de loop van de tijd verder doorontwikkeld tot een hightech drukproces. Bij diepdruk is het drukbeeld verdiept opgebracht, zoals de naam diepdruk laat zien. De inkt zit in zogenaamde napjes. De drukvormcilinder die meestal van koper of zink is, wordt voorzien van een inktlaag en wordt vervolgens met een dunne stalen liniaal afgestreken zodat de inkt uitsluitend in de verdiepte napjes blijft zitten. Nu wordt het beeld afgedrukt. Dit drukken gaat door het papier tussen de vorm-cilinder en de tegendruk-cilinder te leiden. De inkt die gebruikt wordt bij het diepdrukken is zeer dun door het gebruik in de inkt van snelle oplosmiddelen.

Doordruk of zeefdruk

Bij de doordruk techniek wordt inkt door gaten de drukvorm gedrukt. Doordruk is een techniek die valt onder de sjabloontechniek. Deze druktechniek wordt gebruikt bij de zeefdruk, de stencildruk en de sjabloondruk. Zeefdruk is een verbeterde sjabloontechniek zoals deze vroeger werd gebruikt in China en Japan. In Nederland wordt de doordruk naast drukkerijen, ook gebruikt door schilders die regelmatig terugkerende motieven en figuren moeten schilderen. Bij de zeefdruk bestaat de drukvorm uit een nylon of polyester gaas , de zeef, waaraan een sjabloon is geplakt die gespannen is op een raamwerk. De gaten in het gaas die niet door het sjabloon is afgedekt zorgen voor de inktdoorlating. Het materiaal dat bedrukt moet worden, wordt onder het raam gelegd en de inkt wordt door middel van een rakel van rubber over dit gaas uitgestreken. De rakel zorgt ervoor dat de inkt door de gaten in het gaas wordt geperst op het te bedrukken materiaal. Op deze manier komt het drukwerk tot stand. Zeefdruk of doordruk is een grafische druktechniek waarbij in positief wordt gedrukt.

Doordruk wordt toegepast voor het drukken op papier. Deze druktechniek is ook vooral geschikt voor het drukken op verschillende materialen zoals bijvoorbeeld hout, glazen voorwerpen, kunststof en het drukken op textiel.

Digitaal drukken

Het gebruik van digitale printers is sinds eind jaren negentig sterk gestegen. Deze digitale printers zijn een goed alternatief voor het traditionele drukken. Het belangrijkste verschil met de vroegere druktechnieken is dat de vaste kosten per drukopdracht heel laag is. Andersom zijn de variabele kosten per gedrukt element een stuk hoger dan bij de oudere druktechnieken. De kosten van digitaal drukken zijn bij kleine oplages een stuk lager, waardoor deze zich bijzonder goed leent voor bijvoorbeeld flyers drukken. Daarnaast leent de druktechniek digitaal drukwerk zich goed voor spoedopdrachten van reclamedrukwerk omdat er sneller gedrukt en dus ook sneller geleverd kan worden.